YAŞAM KAYNAĞIMIZ GÜNEŞ

Güneş, Güneş Sistemi'nin merkezinde yer alan yıldız. Orta büyüklükte bir yıldız olan Güneş, tek başına Güneş Sistemi kütlesinin % 99,8'ini oluşturur. Geri kalan kütle- Güneş'in çevresinde dönen gezegenler, asteroitler, gök taşları, kuyruklu yıldızlar ve kozmik tozlardan oluşur. Gün ışığı şeklinde Güneş'ten yayılan enerji, fotosentez yoluyla Dünya üzerindeki hayatın hemen hemen tamamının var olmasını sağlar ve Dünya'nın iklimi ile hava durumunun üzerinde önemli etkilerde bulunur.

Samanyolu Gökadasında bilinen yaklaşık 200 milyar yıldızdan birisi olan Güneş'in kütlesi sıcak gazlardan oluşur ve çevresine ısı ve ışık şeklinde radyasyon yayar. Güneş'in çapı Dünya'nın çapının 109 katı (1.5 milyon km), hacmi 1,3 milyon katı ve kütlesinin 333.000 katı kadardır. Yoğunluğu ise Dünya'nın yoğunluğunun ¼’ü kadardır. Güneş kendi ekseni etrafında saatte 70.000 km hızla döner ve bir tam turunu yaklaşık 25 günde tamamlar. Güneşin yüzey sıcaklığı 5500 °C ve çekirdeğinin sıcaklığıysa 15,6 milyon °C’ dir. Güneş'ten çıkan enerjinin 2,2 milyarda 1'i yeryüzüne ulaşır. Geriye kalan enerjisi uzayda kaybolur. Güneş’in üç günde yaymış olduğu enerji, Dünya'daki tüm petrol, ağaç, doğal gaz vb. yakıta eşdeğerdir. Güneş ışınları 8,44 dakikada yeryüzüne ulaşır. Güneş, Dünya'ya en yakın yıldızdır. Çekim kuvveti Dünya yer çekiminin 28 katıdır.

Güneş yüzeyi kütlesinin % 74'ünü ve hacminin % 92'sini oluşturan hidrojen, kütlesinin % 24-25'ünü ve hacminin % 7'sini oluşturan helyum ile Fe, Ni, O, Si, S, Mg, C, Ne, Ca, ve Cr gibi diğer elementlerden oluşur.

Güneş bize çok yakın (150 milyon kilometre) olduğu için çok büyük ve parlak görünür. Güneşten sonra bilinen en yakın yıldızın, bu mesafenin 250 bin katı daha uzakta olduğu düşünülürse, Güneş’e burnumuzun dibinde diyebiliriz. Dünyamızdan bakınca Güneş sabitmiş gibi görünür ama o da kendi ekseni etrafında döner. Dönüş yönü dünyanınkine göre terstir. Katı bir cisim olmadığından ekvatoru üzerindeki bir nokta 24,5 günde tam dönüş yaparken daha kuzeydeki bir noktası 31 günde yapar. Yani kutuplarına gittikçe dönüş hızı yavaşlar.

Güneş, Samanyolu merkezinin çevresinde yaklaşık 26.000 ışık yılı uzaklıkta döner. Galaktik merkez çevresinde bir dönüşünü yaklaşık 225–250 milyon yılda bir tamamlar. Yaklaşık yörünge hızı saniyede 220 kilometredir (+/-20 km/s). Bu da her 1.400 yılda bir 1 ışık yılıdır. Bu galaktik uzaklık ve hız bilgileri şu anda sahip olduğumuz en doğru bilgilerdir. Ancak bilimde her zaman olduğu gibi bilgi arttıkça bunlar da değişebilir

GÜNEŞ TUTULMASI

Öğle vaktinde Güneş tüm parlaklığıyla etrafı aydınlatıyordu. Birkaç dakika içerisinde hava kararmaya başladı. Yunus, “Galiba Güneş’in önüne büyük bir bulut geldi ve hava ondan karardı.” diye düşündü. Fakat hava gittikçe kararıyordu. Endişeli bir şekilde gökyüzüne baktı. Havada hiç bulut yoktu. Biraz önce ışıl ışıl parıldayan Güneş’i artık net olarak göremiyordu. Bir süre sonra ise Güneş neredeyse tamamen görünmez olmuştu. Yunus’un yaşadığı bu olay Güneş tutulması olarak bilinen bir doğa olayıdır.

Güneş tutulmasında, Güneş, Ay ve Dünya aynı doğrultuda bulunur. Bu durumdayken Ay,

Dünya ile Güneş’in arasına girdiğinden dolayı Güneş’ten gelen ışığı engeller ve Ay’ın tam gölgesi Dünya üzerine düşer. Dünya üzerinde Ay’ın tam gölgesinin düştüğü yerler ışık alamaz ve bu bölgelerde Güneş bir süre görülmez. Bu olaya Güneş tutulması denir. Güneş tutulmasında, Güneş ışık kaynağı, Ay ise saydam olmayan cisimdir. Basit ışın çizimleri ile Güneş tutulması şekildeki gibi gösterilebilir. Güneş tutulmasında Güneş’e çıplak gözle bakmamalıyız. Göz sağlığımızı korumak için koruyucu gözlükler takmalıyız.